Selecteer een alinea
Weerstandsvermogen en risicobeheersing
Inleiding
In de paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing wordt de robuustheid van de begroting weergegeven ofwel het vermogen om niet begrote kosten te kunnen dekken. Onder weerstandsvermogen wordt in algemene zin verstaan de mogelijkheid om tegenvallers op te vangen. Vanaf de begroting 2016 wordt de paragraaf opgesteld conform de door de gemeenteraad in juni 2015 vastgestelde nota Weerstandsvermogen en risicobeheersing 2015.
Om een goed oordeel te kunnen geven over het weerstandsvermogen zijn twee elementen van belang:
A. Beschikbare weerstandscapaciteit |
|---|
Dit zijn de middelen en mogelijkheden waarover een gemeente beschikt of kan beschikken om niet begrote risico's van materiële betekenis in financiële zin af te dekken. Onderscheid wordt gemaakt in incidentele en structurele weerstandscapaciteit. Voor Bloemendaal bedraagt de incidentele weerstandscapaciteit € 5,27 miljoen en de structurele weerstandscapaciteit € 2,15 miljoen. De berekening van de beschikbare weerstandscapaciteit wordt toegelicht onder A. |
B. Benodigde weerstandscapaciteit (de risico's) |
|---|
Inventarisatie van de risico's die niet op een andere wijze zijn ondervangen en die een financieel gevolg kunnen hebben. Een risico is in dit verband een kans op het zich voordoen van een onvoorziene gebeurtenis met een nadelig gevolg. De risico's worden ingeschat op € 1,95 miljoen incidenteel en € 0,12 miljoen structureel. De berekening van de benodigde weerstandscapaciteit wordt toegelicht onder B. |
Ratio’s weerstandsvermogen
De te berekenen ratio’s worden beoordeeld met behulp van onderstaande normtabel.
Normtabel weerstandvermogen | |
|---|---|
> 2,0 | uitstekend |
1,4 - 2,0 | ruim voldoende |
1,0 - 1,4 | voldoende |
< 1,0 | onvoldoende |
De ratio’s van het weerstandsvermogen zijn als volgt berekend en uitgesplitst in een ratio incidenteel weerstandsvermogen en een ratio structureel weerstandsvermogen.
Ratio incidenteel weerstandsvermogen | ||
|---|---|---|
A. Beschikbare incidentele weerstandscapaciteit | € 5.267.726 | |
______________________________________ = | __________ | = 2,70 |
B. Benodigde incidentele weerstandscapaciteit | € 1.946.390 | |
Ratio incidenteel weerstandsvermogen inclusief niet vrij aanwendbaar | = 9,7 | |
Benodigde bufferreserve (90% incidenteel weerstandsvermogen) | € 1.751.751 | |
Vereist niveau flexibele algemene reserve (3% begrotingstotaal) | VOLDOENDE | |
Zoals uit voorgaande blijkt heeft Bloemendaal voor het incidentele weerstandsvermogen een berekende ratio van 2,70. Dit komt volgens de normtabel overeen met de kwalificatie "Uitstekend" voor het aanwezige incidentele weerstandsvermogen. Inclusief stille reserves-niet vrij aanwendbaar, rekening houdend met objecten die nodig zijn voor de bedrijfsvoering, is de ratio indicatief 9,7. De bufferreserve dient 90% te bedragen van het benodigde incidenteel weerstandsvermogen en de flexibele algemene reserve dient tenminste 3% te bedragen van het begrotingstotaal.
De bufferreserve kan worden verlaagd van € 2.270.061 eind 2015 naar € 1.751.751 eind 2016 (verlaging € 518.310). Het risicoprofiel van de gemeente is vooral lager, omdat de risico's grondexploitatie lager zijn.
Ratio structureel weerstandsvermogen | ||
|---|---|---|
A. Beschikbare structurele weerstandscapaciteit | € 2.154.642 | |
______________________________________ = | __________ | = 17,9 |
B. Benodigde structurele weerstandscapaciteit | € 120.000 | |
De ratio structureel weerstandsvermogen is met 17,9 uitstekend. Daarbij wordt aangetekend, dat het heffen van precariobelasting op netwerken vanaf 2022 op basis van huidige informatie niet meer is toegestaan en de derving van ongeveer € 750.000 door andere baten vervangen moet worden en/of de lasten verlaagd moeten worden.
Weerstandsvermogen en risicobeheersing
Berekening van de beschikbare weerstandscapaciteit
De beschikbare weerstandscapaciteit van Bloemendaal bestaat uit het geheel van middelen, die de organisatie daadwerkelijk beschikbaar heeft om de risico’s in financiële zin af te dekken. Hierbij kan onderscheid worden gemaakt tussen incidentele en structurele weerstandscapaciteit.
Beschikbare incidentele weerstandscapaciteit | ||
|---|---|---|
- Bufferreserve | 2.270.061 | |
- Flexibele algemene reserve | 2.997.666 | |
Totaal incidentele weerstandscapaciteit | 5.267.726 | |
De incidentele weerstandscapaciteit is het vermogen om calamiteiten eenmalig op te vangen. Het zijn de direct aan te wenden middelen voor financiële tegenvallers. Dit betreft de algemene reserve en de bufferreserve. Bestemmingsreserves rekenen we niet mee, omdat de onttrekking uit deze reserves direct invloed heeft op de dekking van kosten in meerjarenperspectief. Ook worden de stille reserves buiten beschouwing gelaten. Ter indicatie is wel een "ratio incidenteel weerstandsvermogen inclusief stille reserves opgenomen".
Beschikbare structurele weerstandscapaciteit | ||
|---|---|---|
- OZB woningen 5% boven macronorm | 592.352 | |
- Hondenbelasting opnieuw invoeren (2016) | 136.000 | |
- Ombuigingsruimte (3% beïnvloedbare lasten) | 1.426.290 | |
Totaal | 2.154.642 | |
De structurele weerstandscapaciteit betreft de middelen, die permanent (jaarlijks in meerjaren-perspectief) ingezet kunnen worden om tegenvallers op te vangen, zonder dat dit ten koste gaat van de uitvoering van de bestaande taken. Mogelijkheden zijn er om de OZB te verhogen, de hondenbelasting opnieuw in te voeren alsmede 3% op de lasten te bezuinigen. Dat laatste zal naar verwachting gevolgen hebben voor de dienstverlening en het voorzieningenniveau.
Weerstandsvermogen en risicobeheersing
Berekening van de benodigde weerstandscapaciteit (de risico's)
De berekening is conform de nota Weerstandsvermogen 2015.
Een gemeente is vrij zelf de uitgangspunten en systematiek vast te stellen voor de wijze waarop het weerstandsvermogen wordt berekend. De manier om dit te doen is vastgelegd in de nota Weerstandsvermogen 2015 Gemeente Bloemendaal. De gehanteerde methode is normatief voor wat betreft risico’s in de klasse ‘laag’ en specifiek voor de risico’s in de klassen ‘gemiddeld ‘en’ hoog’. De klasse ‘laag’ omvat veel risico’s waarvan het niet doenlijk en zinvol is voor elk risico apart een waardering in geld aan te geven. Daarom wordt voor alle kleine en onbekende risico’s samen 3% van de structurele beïnvloedbare lasten als uitgangspunt genomen. Risico’s ‘midden’ en ‘hoog’ worden gewaardeerd in geld conform onderstaande systematiek.
De onderscheiden risico’s worden niet afzonderlijk gekwantificeerd, maar ingedeeld in de klassen ‘hoog’, ‘midden’ of ‘laag’. De inschatting hangt vooral samen met de mate waarin het risico zich voor kan doen.
Bij de vertaling naar het weerstandsvermogen wordt voor risico’s uit de klasse ‘hoog’ rekening gehouden met 60% van de geschatte financiële gevolgen. Bij risico’s uit de klasse ‘midden’ wordt rekening gehouden met 30% van de geschatte financiële gevolgen. Voor risico’s uit de klassen ‘hoog’ en ‘midden’ wordt onderscheid gemaakt in structurele en incidentele risico’s. Voor de dekking van structurele risico’s is veelal een structurele aanpassing binnen de exploitatie nodig. Voor incidentele risico’s kan het vermogen (reserves) ingezet worden.
Het overzicht van risico’s wordt jaarlijks geactualiseerd bij begroting en jaarrekening. De lijst kan worden beschouwd als een reële inschatting op basis van de beschikbare informatie.
Onderstaand een samenvatting van de inventarisatie van de risico’s, die niet op een of andere manier zijn ondervangen (waar geen voorziening voor is gevormd of verzekering voor is aangegaan) en een financieel gevolg kunnen hebben.
Berekening benodigde weerstandscapaciteit (risico's) | |||||
|---|---|---|---|---|---|
Maximaal risico | Kans | % | Incidenteel risico | Structureel risico | |
1. Tegenvallers bij uitvoering van de APPA | P.M. | ||||
2. Grondexploitatie Vijverpark Overveen (vm. Marinehospitaalterrein) | 96.500 | hoog | 96.500 | 0 | |
3. Grondexploitatie Haringbuys | 87.600 | hoog | 87.600 | ||
4. Claim aannemer baggerwerkzaamheden | 320.000 | midden | 30% | 96.000 | |
5. Afschaffing van precariobelasting op netwerken vanaf 2022 (€ 750.000) | PM | PM | |||
6. Mogelijk is de gemeente btw verschuldigd over parkeren openbare weg. Er is een uitspraak gedaan in 2016 dat gemeenten 21 procent btw betalen over de parkeerinkomsten aan de openbare weg. Dat is een opmerkelijke uitspraak omdat het oordeel afwijkt van alle eerdere jurisprudentie en beleidsregels over dit thema. Er wordt beroep ingesteld. | 200.000 | hoog | 120.000 | ||
7. Mogelijk nieuwe ronde herverdeling gemeentefonds | P.M. | ||||
8. Open einde regelingen / decentralisatie taken Rijk (zoals WMO, WWB, leerlingen vervoer, Paswerk). Gezien de uitkomsten sociaal domein wordt het risico vooral opgevangen door de egalisatiereserve sociaal domein. Daarom geen sprake van structureel risico, het incidenteel risico is € 150.000. | 150.000 | hoog | 60% | 90.000 | 0 |
9. Explosievenopsporing. Mogelijk dienen hiervoor onverwachts substantiële kosten gemaakt te worden. | 500.000 | midden | 30% | 150.000 | |
10. Weerstandsvermogen risico's laag en onbekend (3% van beïnvloedbare lasten) | laag | 1.426.290 | |||
Totaal | 1.354.100 | 1.946.390 | 120.000 | ||
Hieronder worden de risico's nader toegelicht.
1. Tegenvallers bij uitvoering van de APPA | |
|---|---|
Omschrijving: | Tegenvallers bij uitvoering van de APPA |
Impact | P.M. |
APPA: Bij de daadwerkelijke pensionering van wethouders (na hun 65e) moet nog een bedrag worden nabetaald voor de actuariële ophoging van het wethouderspensioen. Om welk geldbedrag het gaat valt niet te zeggen. Verder bestaat het risico dat door (verdere) renteverlaging de gemeente moet bijstorten i.v.m. de APPA-verplichtingen. | |
2. Grondexploitatie Vijverpark Overveen (vm. Marinehospitaalterrein) | |
|---|---|
Omschrijving: | Grondexploitatie Vijverpark Overveen (vm. Marinehospitaalterrein) |
Impact | 96.500 |
De grondexploitatie is per balansdatum 31 december 2016 geliquideerd. Er zijn verplichtingen opgenomen voor de afrondende werkzaamheden. Resteert risico voor claims planschade. Het bedrag is overgenomen uit de grondexploitatie. | |
3. Grondexploitatie Haringbuys | |
|---|---|
Omschrijving: | Grondexploitatie Haringbuys |
Impact | 87.600 |
De grondexploitatie is per balansdatum 31 december 2016 geliquideerd. Er zijn verplichtingen opgenomen voor de afrondende werkzaamheden. Er resteren risico’s voor planschadeclaims en bijdragen derden. Voor de fiscale claim inzake dispuut met de fiscus over de BTW-belaste levering van 6 kavels is een voorziening ad € 315.000 gevormd ter hoogte van het maximale bedrag aan naheffing vermindert met een correctie van de vooraftrek BTW en de reeds betaalde overdrachtsbelasting. Het bedrag is overgenomen uit de grondexploitatie. | |
4. Claim aannemer baggerwerkzaamheden | |
|---|---|
Omschrijving: | Claim aannemer baggerwerkzaamheden |
Impact | midden |
Mogelijk wordt de gemeente veroordeeld tot het voldoen van een claim van maximaal € 320.000 | |
5. Afschaffing precariobelasting op netwerken vanaf 2022 | |
|---|---|
Omschrijving: | Afschaffing van precariobelasting op netwerken vanaf 2022 (verlies € 750.000 aan structurele baten). |
Impact | PM |
Op 21 februari 2017 heeft de Tweede Kamer ingestemd met het wetsvoorstel om precario op netwerken af te schaffen, daarbij is de overgangstermijn bij amendement verkort van 10 naar 5 jaar. Om de effecten voor gemeenten op te vangen stelt de minister in een brief aan de Tweede Kamer van 10 februari 2016 dat het beste is dit te regelen bij een komende grotere hervorming/verruiming van het gemeentelijk belastinggebied. Daarin kunnen de nadelige financiële effecten mogelijk worden opgevangen. Het wetsvoorstel gaat uit van afschaffing, maar geeft gemeenten nog wel vijf jaar (was tien jaar) de mogelijkheid om precariobelasting te heffen. Na afloop van deze termijn is precarioheffing op nutsnetwerken niet meer mogelijk. | |
6. Mogelijk is de gemeente BTW verschuldigd voor parkeren op de openbare weg | |
|---|---|
Omschrijving: | Mogelijk is de gemeente BTW verschuldigd voor parkeren op de openbare weg |
Impact | Hoog, maximaal € 200.000 |
Mogelijk is de gemeente btw verschuldigd over parkeren openbare weg. Er is een uitspraak gedaan in 2016 dat gemeenten 21 procent btw betalen over de parkeerinkomsten aan de openbare weg. Dat is een opmerkelijke uitspraak omdat het oordeel afwijkt van alle eerdere jurisprudentie en beleidsregels over dit thema. Er wordt beroep ingesteld. | |
7. Mogelijk nieuwe herverdeling van Gemeentefonds (onderhoud) | |
|---|---|
Omschrijving: | Mogelijk nieuwe ronde onderhoud/herverdeling Gemeentefonds |
Impact | P.M. |
Mogelijk opnieuw herverdeeleffecten onderhoud gemeentefonds (Grote steden leveren het meest in bij de herverdeling van het gemeentefonds. Gemeenten met een groot buitengebied gaan er het meest op vooruit) | |
8. Open einde regelingen / decentralisatie taken sociale domein | |
|---|---|
Omschrijving: | Open einde regelingen / decentralisatie taken Rijk. |
Impact | Hoog |
Open einde regelingen / decentralisatie taken Rijk (zoals WMO, WWB, leerlingenvervoer, Paswerk). Gezien de uitkomsten 2015 Sociaal domein wordt het risico vooral opgevangen door de egalisatiereserve Sociaal domein. Daarom is er geen sprake meer van een structureel risico. Het incidenteel risico is €150.000. | |
9. Explosievenopsporing | |
|---|---|
Omschrijving: | Mogelijk zijn incidenteel extra middelen nodig voor explosievenopsporing en -ruiming. |
Impact | Midden |
Het berekende risico is € 150.000. | |
10. Risico's laag en onbekend | |
|---|---|
Omschrijving: | Conform de nota Weerstandsvermogen en risicobeheersing 2015 wordt voor risico's laag en onbekend 3% van de beïnvloedbare lasten berekend. |
Impact | Laag |
Weerstandsvermogen risico's laag en onbekend (3% van beïnvloedbare lasten) | |
Weerstandsvermogen en risicobeheersing
Kengetallen financiële positie
Zoals uit onderstaande tabel blijkt, voldoet de gemeente Bloemendaal voor de meeste kengetallen aan de normen die de gemeenteraad stelt. Alleen de solvabiliteitsratio voldoet met 38,41% niet aan de norm van hoger dan 50%. Ten opzichte van 2015 is de solvabiliteit wel verbeterd. Daarom is de financiële positie goed te noemen met daarbij de aantekening, dat het gewenst is het schuldniveau de komende jaren geleidelijk te laten dalen om de robuustheid van de begroting te vergroten.
Kengetallen | Rekening 2015 | Begroting 2016 | Rekening 2016 | Normering raad | |
|---|---|---|---|---|---|
1a | Netto schuldquote | 50,14% | 74,56% | 59,61% | Lager dan 90% |
1b | Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen | 50,14% | 74,56% | 59,61% | Lager dan 90% |
2 | Solvabiliteitsratio | 33,90% | 30,61% | 38,41% | Hoger dan 50% |
3 | Structurele exploitatieruimte | 3,44% | 0,36% | 4,06% | Hoger dan 0% |
4 | Grondexploitatie | 6,95% | 27,62% | 0% | Lager dan 20% |
5 | Belastingcapaciteit / woonlasten | 158,43% | 160,28% | 161,79% | Hoger dan 105% |